Karta pamięci, któż jej dzisiaj nie ma. Są używane w wielu urządzeniach elektronicznych, telefonach komórkowych, tabletach, aparatach fotograficznych, urządzeniach rejestrujących obraz/dźwięki służą do przechowywania naszych danych. W zależności od typu karty pamięci jaką producent zastosował w danym urządzeniu możemy rozróżnić wiele ich typów, przy czym do najpopularniejszych z nich należą obecnie microSD, SD (Secure Digital), CF (CompactFlash).
Do uszkodzenia karty pamięci często dochodzi w momencie przekładania jej z jednego urządzenia do drugiego, np. z telefonu do czytnika kart. Zdarzają się także sytuacje w których do uszkodzenia karty pamięci dochodzi w samym urządzeniu. Po prostu karta nagle przestaje działać i nie jest widoczna przez urządzenie. Podłączenie jej do komputera przy pomocy czytnika też nie daje nam oznak „życia” karty. Zarówno tak jak w przypadku uszkodzonych pendrive jak i kart pamięci program do odzyskiwania danych nie jest w stanie odzyskać danych z uszkodzonego nośnika danych.
Poniżej przedstawię jak wygląda proces odzyskiwania danych z uszkodzonej karty pamięci microSD zbudowanej w technologii monolitu. Odzyskiwanie danych z uszkodzonego pendrive opartego na układzie typu „monolit” odbywa się analogicznie.
Przypadek:
Klient dostarczył nam kartę pamięci microSD którą używał w telefonie komórkowym. Według opisu klienta karta przestała nagle działać w czasie, gdy ten robił zdjęcia telefonem. Nie można było już na niej ani zapiać ani odczytać żadnego zdjęcia. Podłączenie czytnika kart do komputera i włożenie do niego karty także nie dało oczekiwanych rezultatów.
Jak wygląda proces odzyskiwania danych z uszkodzonej karty pamięci (bądź innego nośnika o budowie typu monolit)
Co potrzebujemy:
- papier ścierny drobnoziarnisty (2500, 2000, 1500), bądź czyścik z włókna szklanego
- alkohol izopropylowy
- lutownica
- pędzelek
- topnik w żelu
- kulki BGA o średnicy 0.3mm, lub 0.6mm, bądź cienką cynę
- drut emaliowany o średnicy 0,1mm
- skalpel/nożyk
- zestaw sprzętowo-programowy do odzyskiwania danych (np: PC3000 Flash – ACE Laboratory, Visual Nand Reconstructor – Rusolut, Flash Extractor – Soft-Center)
Pierwszą rzeczą którą wpierw robimy to upewniamy się, czy na pewno mamy tutaj z uszkodzeniem fizycznym (elektronicznym), czy nie jest to problem logiczny. Poprawne zdiagnozowanie typu uszkodzenia pozwala nam przyjąć odpowiednią strategię działania, określić czas oraz zaoszczędzić klientowi większych kosztów. Kiedy upewnimy się, że problem nie jest natury logicznej/programowej możemy przystąpić do przygotowania uszkodzonej karty pamięci do odczytu.
Aby była możliwość odczytu pamięci uszkodzonej karty microSD należy dostać się do pinów. W niektórych modelach kart microSD piny ukryte są pod plastikową powłoką, bądź taśmą. Zdarzają się również modele kart pamięci w których piny są odkryte. W naszym przypadku piny ukryte są pod warstwą plastiku, którą musimy zedrzeć. Robimy to przy pomocy papieru ściernego, bądź czyścika z włókna szklanego. Należy być przy tym zachować szczególną ostrożność aby ścieraniu plastiku nie uszkodzić ścieżek. Ich uszkodzenie uniemożliwi nam dalsze odzyskiwanie danych, bądź znacząco je utrudni.
W przypadku papieru ściernego zaczynamy od największej ziarnistości – 1500 i przechodzimy kolejno 2000 do najmniejszej ziarnistości 2500 kontrolując na każdym etapie grubość pozostałej warstwy plastiku do zdarcia. Po dotarciu do pinów należy oczyścić kartę pamięci przy pomocy alkoholu izopropylowego oraz pędzelka. Na tak przygotowaną kartę pamięci nanosimy teraz topnik w żelu, a następnie kulki BGA. Topnik ułatwi przyleganie kulek cyny do pinów oraz zabezpieczy kulki podczas lutowania przed poruszeniem. Wielkość kulek BGA dobieramy w zależności od średnicy pinów na karcie. Przy małych pinach stosuję kulki 0,3 mm, przy większych 0,6 mm bądź cynę z rolki. Po tej czynności karta powinna wyglądać podobnie jak na poniższym obrazku.
Teraz czas aby przygotować przewody, które połączą nam uszkodzoną kartę pamięci z czytnikiem. Wykorzystamy do tego drut emaliowany o średnicy 0,1 mm. Na początku tniemy XXX równych kawałków o długości ok. 6 cm każdy. Następnie przy pomocy nożyka/skalpela zdrapujemy z końcówek ok. 3 mm emalii. Nakładamy teraz przy pomocy lutownicy nieco cyny na zakończenia przewodów. Zabieg ten ułatwi nam później lutowanie i przewodzenie.
Mamy przygotowane kabelki, kartę oraz czytnik. Czas teraz to połączyć razem. Pomocny nam będzie mikroskop stereoskopowy (najlepiej z płynną regulacją powiększenia) oraz schemat połączenia uszkodzonej karty pamięci i czytnika. Lutowanie zaczynamy od strony czytnika lutując kolejno kabelki do uszkodzonej karty. W naszym przypadku w sumie mamy do przylutowania 16 przewodów, w tym #####. Po zakończeniu lutowania należy dokonać inspekcji. Końcówki przewodów (bez izolacji) nie mogą się stykać, tak samo jak piny i inne ścieżki na karcie. Błędne podłączenie pinów może doprowadzić do całkowitego uszkodzenia pamięci, co spowoduje całkowity brak możliwości odzyskania danych.
Schemat rozmieszczenia pinów może być inny dla różnych kart pamięci. Tutaj nie ma jednego standardu. W przypadku nietypowych układów konieczne będzie użycie identycznej sprawnej karty pamięci oraz oscyloskopu w celu rozpracowywania odpowiednich wyprowadzeń sygnałów na karcie pamięci.
Jeżeli podłączyliśmy już kartę pamięci do czytnika to czas spróbować ją odczytać. Jeżeli wszystko poszło dobrze i sam układ pamięci nie jest uszkodzony to powinniśmy mieć możliwość jego odczytania i zapisania do pliku. Teraz możemy przystąpić do transformacji zrzuconego obrazu pamięci do postaci „czytelniej”. W przypadku naszej karty wykonać musimy następujące operacje XXXXX, zaczynając oczywiście od korekty błędów ECC. Po wykonaniu wspomnianych operacji widzimy listę plików i katalogów możliwych do odzyskania. W przypadku kart pamięci oraz pendrive opartych na układach typu monolit często nie wiemy jaki kontroler zastosowany jest w danym nośniku. Utrudnia i wydłuża to proces odzyskiwania danych gdyż nie wiemy jakie operacje na danych wykonuje kontroler podczas operacji odczytu/zapisu. Wykorzystując własną wiedzę oraz doświadczenie musimy metodą prób i błędów rozpracować pracę kontrolera i go zasymulować.
Opisany przykład odzyskiwania danych dotyczył uszkodzonej karty microSD opartej na układzie typu „monolit”. Odzyskiwanie danych z innych układów typu „monolit” przebiega analogicznie. Przykład odzyskiwania danych z uszkodzonego pendrive (karty pamięci) opartego na układach scalonych został opisany w artykule: Jak odzyskać dane z uszkodzonego pendrive.